"to ta sama Krew"- fragmenty dla zachęty (luty)

Lutowe fragmenty dla zachęty to ciąg dalszy pracy s. Gertrudy Bociąg MSC. Tytuł trzeciej części rozdziału pierwszego mówi sam za siebie. Zapraszamy.

1.3. Duchowość eucharystyczna Kościoła

1.3.1. Krew Chrystusa u Ojców Kościoła. Relikwie Krwi Chrystusa. 

Temat Krwi Chrystusa zasadniczo nie należy do problemów podejmowanych w pismach patrystycznych, chociaż Ojcowie Kościoła go nie pomijają. Fragmenty mówiące o Krwi Chrystusa są zatem tym cenniejsze, by poznać ten kult już u samych korzeni chrześcijaństwa.

Teodor z Mopswestii, żyjący na przełomie IV i V wieku, pozostawił w swoim dorobku Homilie katechetyczne. Spośród nich na szczególną uwagę zasługuje Homilia 15, będąca analizą poszczególnych części liturgii eucharystycznej w porównaniu do męki Chrystusa. Teodor bardzo mocno podkreśla, że Krew obecna na ołtarzu eucharystycznym to ta sama Krew, którą Jezus przelał na krzyżu (27).

Św. Efrem Syryjski w swoich pieśniach odwołuje się do męki Pańskiej i przebitego boku, z którego wypłynęła Krew i woda jako symbole sakramentów (28).

Jan Chryzostom mówi o związku krzyża z inicjacją chrześcijańską: "Chrystus zapłacił cenę za nas wszystkich, swoją Przenajdroższą Krew. (...) odkupił nas ofiarując nie niebo, ziemię czy morze, lecz coś cenniejszego od nich wszystkich, swoją własną Krew" (29). W swoich katechezach ukazuje krzyż, który jest centrum wiary, i podejmuje temat płodności krzyża. Porusza też temat związku Krwi Chrystusa z sakramentem chrztu (30).

Związek Krwi Chrystusa i odpuszczenia grzechów stanowiły treść teologicznych rozważań św. Ambrożego. Mówi on o Kościele, który jest zdobyty na własność przez Krew Chrystusa (31). Ten sam temat podejmuje także św. Augustyn (32).

Krew Chrystusa w pismach Ojców Kościoła zostaje przedstawiona jako: odrodzenie duchowe, wolność od grzechu, zwycięstwo nad demonami, zwycięstwo nad śmiercią i moc w cierpieniach (33).

Wielkim impulsem kultu Krwi Chrystusa było nabożeństwo do narzędzi męki Pańskiej, uważane przez pobożność ludową za autentyczne. W rzymskiej bazylice św. Praksedy czczony jest słup, przy którym biczowano Chrystusa. Należy tutaj wspomnieć również o odnalezieniu drzewa Krzyża Świętego przez św. Helenę około roku 325, o cierniowej koronie i o Całunie Turyńskim. Do tego typu relikwii należy także czczony w Rzymie fragment płaszcza setnika.

W średniowieczu bardzo rozpowszechnione były cuda eucharystyczne związane z Krwią Chrystusa. Do bardziej znanych miejsc takich cudów należą: Bolsena, Bari, Ferrara, Neapol we Włoszech, Daroca w Hiszpanii, Bejrut oraz Bruksela (34).

Powstawało bardzo dużo bractw i stowarzyszeń pod wezwaniem Krwi Chrystusa. Okazją do ich powstania było zazwyczaj istnienie jakiejś relikwii. Miejsca przechowywania tychże relikwii stawały się z czasem miejscami pielgrzymkowymi.

Wielu świętych miało szczególne nabożeństwo do Krwi Chrystusa. Należy tu wspomnieć św. Ignacego Loyolę, który trzeci tydzień ćwiczeń duchownych poświęcił medytacji męki Chrystusa, św. Jana z Avila, św. Marię Magdalenę de'Pazzi, św. Kamila de Lellis. Rozmiłowana we Krwi Chrystusa była Katarzyna ze Sieny, pisząc o Niej w każdym niemal liście.

W połowie XVII wieku czcicielem Krwi Chrystusa był św. Franciszek Salezy, później św. Leonard z Porto Maurizio oraz założyciel Zgromadzenia Pasjonistów, św. Paweł od Krzyża.

Na przestrzeni wieków kult Krwi Chrystusa zaczął tracić na intensywności oraz głębi i odzyskał ją dopiero na skutek działalności jego wielkich propagatorów: św. Wincentego Strambi, Franciszka Albertiniego i św. Kaspra del Bufalo.

Już od starożytności Krew Chrystusa oraz narzędzia męki (krzyż, gwoździe itd.) były obiektem wielkiej czci wiernych. Cała sztuka wczesnochrześcijańska i średniowieczna daje wiele interesujących świadectw szczególnego szacunku, jakim otaczano Krew Odkupiciela. Widać to wyraźnie w ikonografii katakumb. Oprócz typowych symboli chrześcijańskich, takich jak chleb, ryba, pojawiały się wyobrażenia baranka, ofiary Abrahama, winogrona. Również cud w Kanie Galilejskiej był przedstawiany w sensie eucharystycznym.

Kiedy upadło Imperium Rzymskie na Zachodzie i do Kościoła weszły ludy "pogańskie", barbarzyńskie, rozpoczęła się adaptacja form kultu do ich potrzeb (35). Te młode, energiczne i czasem nawet okrutne narody wymagały bardziej bezpośrednich i ekspresywnych form pobożności. Nabożeństwo do Krwi Chrystusa otrzymało zatem nowy charakter, włączając się do wielkiego kręgu "nabożeństwa" do człowieczeństwa Chrystusa. Szczególnymi przedstawicielami tego kierunku byli: św. Anzelm, św. Bernard, św. Ryszard od św. Wiktora, św. Franciszek, św. Bonawentura. Istnieje na to wiele świadectw w literaturze i sztuce chrześcijańskiej (36).

Do rozpowszechniania się kultu Krwi Chrystusa przyczyniła się też bardzo mocno legenda o św. Graalu. Według tej legendy był to kielich, którego Jezus używał podczas Ostatniej Wieczerzy. Później razem z Józefem z Arymatei, który zebrał w niego Krew płynącą z krzyża, trafił do Wielkiej Brytanii (37).

O rozwoju kultu Krwi Chrystusa świadczy także sztuka: malarstwo, witraże, rzeźby. Przedstawieni są tam aniołowie, Najświętsza Dziewica, Maria Magdalena czy Józef z Arymatei, którzy zbierają do kielichów Krew wypływającą z boku, stóp i rąk Ukrzyżowanego. Znane jest także przedstawienie Ukrzyżowanego z czaszką Adama u stóp, na którą spływa Krew nowego Adama. Podobnie przedstawiony jest Baranek z raną w piersi, z której tryska krew; inne owce idą, by zaspokoić pragnienie w strumieniu, który płynie do ich stóp, a który ma początek w zranionej piersi (38).

Rozwijała się także twórczość muzyczna związana z kultem Krwi Chrystusa. Niezliczone pieśni pasyjne powstawały szczególnie w sytuacjach zagrożenia, wojny, zarazy i klęsk żywiołowych. Do najbardziej znanych należą hymny Wenancjusza Fortunata (VI w.) (39).

26. R. Cantalamessa, Eucharystia — nasze uświęcenie, tł. z włoskiego A. Zębik, Warszawa 1994, s. 399

27. D. Sartore, Il sangue di Cristo nelle Omelie catechetiche di Teodoro di Mopsuestia, W: F. Vattioni, Sangue e antropologia — Riti e culto, Rzym 1987, s. 953-970.

28. P. Yousif, Il sangue del costato del Salvatore in Sant'Efrem di Nisibi, W: F. Vattioni, Sangue e antropologia, dz. cyt., s. 985-1007.

29. Cyt. za O. Pasquato, Catechesi doctrinale, W: F. Vattioni, Sangue e antropologia, dz. cyt., s.1097.

30. Tamże.

31. L. Felici, Sangue e remissione dei peccati in Sant 'Ambrogio, W: F. Vattioni, Sangue e antropologia, dz. cyt., s. 1157-1178.

32. V. Grossi, Note al binomio `sangue sparso e remissione dei peccati' sino a s. Agostino, W: F. Vattioni, Sangue e antropologia, dz. cyt., s. 1221-1231.

33. N. Terrinca, La devizione al Sangue di Cristo, Rzym 1986, s. 91-95.

34. N. Cocci, Reliquie del sangue a Luni e la Luca, Rzym 1974, s. 67.

35. Tamże, s. 64.

36. Tamże, s. 61-78.

37. W. Golther, Die Sage vom heiligen Graal, Halle 1899.

38 C. Bannet, The Precious Blood in Art, W: Proceedings of the first Precious Blood Study Week, Indiana 1957, s. 115-128.

39. J. Siedlecki, Śpiewnik kościelny, Opole 1985, s. 67-68.